Op verhaal komen: Naar een afgewogen, consistent en betaalbaar stelsel voor compensatie van slachtoffers van een strafbaar feit

De bestaande regels en voorzieningen voor compensatie van slachtoffers van een strafbaar feit dienen te worden aangepast om te komen tot een afgewogen, consistent en betaalbaar stelsel. Dat concludeert een commissie onder leiding van mr. J.P.H. Donner in het advies ‘Op verhaal komen’ dat op 16 april 2021 openbaar is gemaakt. Het huidige stelsel voor compensatie van slachtoffers van een strafbaar feit dreigt vast te lopen in niet te rechtvaardigen verschillen wat betreft de inzet van de overheid. Zo geldt voor slachtoffers van gewelds- en zedenmisdrijven dat zij via het Schadefonds een tegemoetkoming ontvangen; die kan hooguit € 35.000 bedragen. Bij veroordeling door de strafrechter wordt in die gevallen de toegekende schadevergoeding echter onbeperkt vergoed, ook als het om miljoenen gaat en de dader geen cent kan betalen, terwijl de vergoeding bij veroordeling voor andere strafbare feiten hoogstens € 5.000 bedraagt. Bovendien krijgt een slachtoffer geen ondersteuning bij inning of vergoeding van de schade, voor zover beoordeling door de strafrechter van de schadevordering te complex is voor het strafproces. Zo zijn er meer inconsistenties die het gevolg zijn van het feit dat het huidige stelsel is ontstaan vanuit verschillende invalshoeken en behoeften, en is uitgebouwd zonder dat de fundamenten daarvan op elkaar zijn afgestemd. De staat is weliswaar niet gehouden om schade die het gevolg is van strafbare feiten te vergoeden, maar volgens de commissie zijn er drie goede gronden voor beleid ten behoeve van compensatie van slachtoffers van een strafbaar feit: 1) indien slachtoffers bij toegang of gebruik van algemene voorzieningen belemmeringen of nadeel ondervinden omdat er sprake is van een strafbaar feit; (2) om slachtoffers van ernstige op de persoon gerichte geweldsmisdrijven met een financiële tegemoetkoming weer op weg te helpen; (3) om slachtoffers te faciliteren via het strafproces in hun aanspraken op de dader. Die drie gronden bieden tezamen een omvattende en voldoende basis voor een afgewogen en consistent beleid dat aansluit bij bestaande regelingen en voorzieningen, zij het dat uitbreiding, aanpassing en soms ingrijpende verandering nodig zal zijn. Het gaat daarbij om het volgende: • Versterken toegang en gebruik van algemene voorzieningen De commissie wijst in het advies op het belang van gerichte hulp (zoals behandeling van PTSS en verwijderen beelden van internet), stimulering van het netwerk van slachtoffers (informatieverstrekking en lotgenotencontact) en wegnemen van lacunes in verzekeringen. • Uitbreiding Schadefonds Geweldsmisdrijven De commissie adviseert om de reikwijdte en kring van gerechtigden bij tegemoetkoming van het Schadefonds, te verruimen. Slachtoffers van nieuwe vormen van ernstig geweld (sexting, wraakporno) en in Nederland woonachtige slachtoffers van een in het buitenland gepleegd geweldsmisdrijf, zouden voor een financiële tegemoetkoming in aanmerking moeten komen. Daarnaast zou het huidige maximumbedrag van de financiële tegemoetkoming moeten worden bezien en dient er een bijzondere tegemoetkoming te komen voor slachtoffers met zeer hoge letselschades. De kring van nabestaanden die in aanmerking komt voor een tegemoetkoming, zou gelijk moeten zijn aan die welke voor affectieschade in aanmerking komt ingevolge het burgerlijk recht. • Faciliteren verhalen van schade op dader De commissie adviseert om een eenvoudiger beoordeling van de schadevordering binnen het strafproces mogelijk te maken door standaardisering van de vaststelling van de schade en de beoordeling van complexe (onderdelen van) vorderingen in een vervolgprocedure te laten plaatsvinden. De huidige voorschotregeling – met een voor sommige slachtoffers onbeperkte vergoeding vanuit de overheid – moet worden omgevormd tot een voorschot voor alle slachtoffers van een strafbaar feit waarbij de dader tot schadevergoeding wordt veroordeeld. Als het voorschot hoger is dan € 5.000 wordt de hoogte daarvan bepaald door wat reëel geïnd zal worden. Tot slot adviseert de commissie om een dader te kunnen verplichten tot schadevergoeding, ook indien het slachtoffer deze niet zelf vordert